Jednym z wielu obiektów zabytkowych na terenie Iłży jest kościół i szpital przytułek dla ubogich p.wz. św. Ducha z 1448 roku ufundowany przez Biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. W 1754 roku w miejscu średniowiecznego budynku powstał nowy a fundatorem był biskup krakowski Andrzej Załuski. Ze średniowiecznego budynku zachowała się bardzo ciekawa część kominowa a przy wejściu do budynku tablica erekcyjna z herbem Junosza. W tym właśnie parterowym budynku mieści się siedziba Muzeum Regionalnego w Iłży.
Budynek Muzeum Regionalnego w Iłży
Muzeum Regionalne w Iłży obchodziło w 2016r roku 40 – lecie swego istnienia.
Placówkę muzealną w Iłży zaczęli tworzyć iłżeccy regionaliści a głównie pan A.Bednarczyk w 1971r. Pierwotna nazwa to Muzeum Ziemi Iłżeckiej, 1 stycznia 1976 roku Muzeum zostało upaństwowione otrzymało statut i nazwę Muzeum Regionalne w Iłży.
2.12.2016r w ramach uroczystości jubileuszowych nastąpiło otwarcie wystawy
„KADROWANIE PAMIĘCI”
oraz zorganizowana została sesja naukowa
W trakcie 40 lat działalności Muzeum kierowało swoje zainteresowanie głownie na najważniejszą działalność statutową a więc gromadzenie dóbr kultury reprezentatywnych dla historii, kultury ludowej, sztuki i archeologii przypadku niektórych kategorii szczególnie z zakresu etnografii najważniejsza była kontynuacja kolekcji muzealnych związanych z regionem i dokumentujących lokalna historię. Stąd największe zbiory liczące ok. 1000 eksponatów stanowi ceramika z Iłży i okolic.
W odniesieniu do dóbr kultury dokumentujących regionalną historię zbiory powiększyły się znacznie dzięki darom które Muzeum otrzymało-w ostatnich latach 2007 – 2015 od mieszkańca Krakowa pana Ryszarda Górniaka. Grafiki, miedzioryty, mapy, obrazy olejne, starodruki, eksponaty z zakresu historii i etnografii, numizmaty oraz księgozbiór ok. 300 egzemplarzy wzbogaciły znacznie zbiory Muzeum Regionalnego w Iłży. Owocem kilkuletniej współpracy było zrealizowanie wystawy „Przywrócić Iłży blask‘, która jest obecnie ekspozycją stałą Muzeum dzięki wsparciu Urzędu Miejskiego w Iłży który dofinansował naszą placówkę umożliwiając nam zakup eksponatów.
Muzeum w ciągu 4o lat swojej działalności podjęło się także prowadzenia badań i prac wykopaliskowych które zaowocowały pozyskaniem eksponatów dla Muzeum
- – W latach 1996r. – 1997r. Badania cmentarzyska neolitycznego na stanowisku Iłża – Chwałowski Trakt ;
- – 2000r. i 2005r. Badania wykopaliskowe na stanowisku Iłża- Chwałowski Trakt obrazujące funkcjonowanie osady wczesnośredniowiecznej w Iłży;
- – 1998r. i 1999r. Ratownicze badania wykopaliskowe cmentarzyska z okresu kultury przeworskiej w Łączanach koło Wierzbicy;
Prace prowadzone w Iłży finansowane były przez Generalnego Konserwatora Zabytków. Cenne obiekty z prac wykopaliskowych znalazły się w zbiorach Muzeum Regionalnego Prezentowane były na wielu wystawach a najcenniejsze dla nas znaleziska z Łączan na wystawie „Wandalowie strażnicy bursztynowego szlaku „w PMA w W-wie i wystawie „W kraju Liwi i Ursusa” w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu oraz w Bevern w Dolnej Saksoni i Badisches Landesmuseum w Karlsruhe.
Zdjęcia zabytków z kultury przeworskiej i neolitu
Muzeum współpracuje z PME w Warszawie , Muzeum Archeologicznym w Warszawie Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Muzeum Wsi Radomskiej, Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach, Muzeum i. Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej, Muzeum Regionalnym w Kozienicach.
Dzięki tej współpracy obok wystaw z własnych zbiorów Muzeum zorganizowało w latach 1989 – 2016, 116 wystaw czasowych o różnorodnej tematyce :historycznej, etnograficznej, przyrodniczej, archeologicznej, geologicznej, oraz wernisaże malarskie i fotograficzne.W ścisłym związku z wystawami pozostają wszelkie formy ich udostępniania takie jak lekcje muzealne, które stanowią zasadniczą część działalności edukacyjnej.
Muzeum było również współorganizatorem pierwszych Turniejów rycerskich oraz organizatorem dwóch Jarmarków Średniowiecznych na zamku w Iłży w 2007 i 2008r. Od 24 lat jest tez współorganizatorem Iłżeckiego Jarmarku Sztuki Ludowej.
Corocznie w noc świętojańską wspólnie z Miejsko Gminną Biblioteką Publiczną i Miejsko Gminnym Ośrodkiem Sportu i Rekreacji oraz Domem Kultury Muzeum organizuje plenerową imprezę Noc świętojańską, od kilkunastu lat włącza się też w obchody Nocy w Muzeum.
Nasze iłżeckie Muzeum zwiedza corocznie ponad 1000 turystów z czego ok. 70% stanowi młodzież szkolna i dzieci.
Muzeum Regionalne w Iłży prowadzi również od 1998 szeroko rozumianą działalność turystyczną polegającą na oprowadzaniu wycieczek po Iłży i zabytkowych ruinach XIV w zamku biskupów krakowskich z basztą i tarasem widokowym oraz prowadzi sprzedaż pamiątek regionalnych. Od momentu udostępnienia baszty dla zwiedzających odwiedziło ją już ponad 100.000 osób.
