19 maja w Starachowicach, odbyło się Walne Zgromadzenie Założycielskie Spółdzielni Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Chałupnik”. W konsekwencji w niedługim czasie powstała w Iłży spółdzielnia zrzeszająca rzemieślników różnych profesji z ośrodków ówczesnego województwa kieleckiego. Spółdzielnia była rozpoznawalna dzięki doskonałym wyrobom garncarskim oraz urokliwym laleczkom ubranym w stroje ludowe.
Pierwsza spółdzielnia garncarska została założona w Iłży już w dwudziestoleciu międzywojennym. Historię jej powstania opisuje Stanisław Pastuszkiewicz w swojej książce „Garncarstwo w Iłży w pierwszej połowie XX wieku”.
Po II wojnie światowej w związku organizacją przemysłu ludowego prowadzonego przez Cepelię (CPLiA) zaczęto w kraju tworzyć spółdzielnie rękodzielnicze, których celem była produkcja artykułów tradycyjnego rzemiosła. Moment powstania spółdzielni uwiecznił Andrzej Wajda w filmie „Ceramika iłżecka”. Początkowo w „Chałupniku”, oprócz garncarzy, byli w nim zatrudnieni osoby zajmujący się tkactwem, koszykarstwem, miotlarstwem.
Wyroby z etykietką „Chałupnik” Iłża były dostępne w sklepach Cepelii w Polsce i zagranicą w tym w Nowym Yorku, na jednej z najbardziej reprezentatywnych ulic tego miasta (Fifth Avenue).
Spółdzielnia „Chałupnik” darzona jest przez mieszkańców Iłży wielkim sentymentem. Nie ma chyba nic bardziej iłżeckiego niż gliniana miniaturka lichtarzyka albo dwojaczków wzorowanych na ludowych naczyniach. Wielu Iłżan było zatrudnionych w spółdzielni, lub znała kogoś, kto w niej pracował.
Muzeum nadal zbiera informacje o rzemiośle iłżeckim (w tym przede wszystkim o garncarstwie). Ponadto poszukujemy informacji o „Chałupniku” i prosimy o kontakt z jego byłymi pracownikami. W przyszłości planowana jest monografia spółdzielni, która omawiałby jej historię i zawierała wiele materiałów ikonograficznych. Liczymy na Waszą pomoc.
W ubiegłym roku, dzięki Stowarzyszeniu Iłża 2039, można było wysłuchać wykładu o historii „Chałupnika”.
https://www.facebook.com/events/555637425228122/
No fot. spółdzielcy z „Chałupnika”, w środku wybitna ceramiczka ludowa Jadwiga Kosiarska, lata 50. XX w., autor nieznany, ze zbiorów MRI.
